نقش کوه‌های بلند در ایجاد بارندگی

وَجَعَلْنَا فِيهَا رَوَٰسِىَ شَٰمِخَٰتٍ وَأَسْقَيْنَٰكُم مَّآءً فُرَاتًا

و در آن کوه‌های استوار و بلندی قرار دادیم، و آبی گوارا به شما نوشاندیم!

آیه 27 سوره مرسلات

بیان ایده

برخی از محققان در موضوع اعجاز علمی قرآن درباره آیه 27 سوره مرسلات اظهار داشته‌اند که توزيع بارندگی در سطح جهانی به کمک بادها صورت می‌گيرد و سلسله کوه‌های مرتفع نقـش اصلی را در روند و فرآيند بادها ایفا می‌کنند. کـوه‌ها جـريان بـادهـا را بـه چندين ناحيه بزرگ تـقـسيم می‌کنند که نقطه آغاز آنها نواحی زير استوایی دارای فشار بالا در درياهاست. بزرگترين آن آتلانتيک شمالی است که 75 ميليون کيلومتر مربع زمين را آب می‌دهـد. همين‌طور بخار برخاسته از آب‌های زمين با کوه‌های بلند بالا برخورد می‌کند و چنانچه کوه سرد باشد، بخارها جمع شده و به جريان‌های آب تبديل می‌شوند و سرچشمه آب رسانی به مناطق ديگر می‌شوند. همين طور کوه‌های مرتفع، بادها را مجبور می‌کنند که رو به بالا بوزند و چنانچه بادها سرد بوده و بخار آب با خود داشته باشند، بخار متراکم شده و ابر تشکيل می‌دهد و می‌بارد و به اين ترتيب چنان‌که آيه مطرح نموده، کوه‌های مرتفع در رسيدن آب و باران به مردم نقش دارند. از این رو، این محققان برآنند که آیه فوق بیانگر این نکته علمی است که "کوه‌ها در ایجاد باران نقش تاثیرگذار و مهمی دارند".

در علم آب و هواشناسی در باره فرایند تشکیل ابر و باران می‌خوانیم: فرایند تشکیل ابر و ریزش باران مراحل مختلفی را شامل می‌شود. اقیانوس ها، بیش از 70% سطح کره زمین را می‌پوشانند. آب و هواشناسان معتقدند که بخار برخاسته از سطح اقیانوس‌ها، توسط باد صعود می‌کند و با کوه‌های مرتفع برخورد کرده و متراکم می‌شود و باعث شکل‌گیری ابر و بارش می‌گردد (شکل1). بنابراین، کوه‌ها با قرارگیری در مسیر بادهای حامل رطوبت و بخار برخاسته از سطح اقیانوس‌ها، باعث تشکیل ابر و ریزش باران می‌شوند. برای مثال زی و همکارانش به نقش کوه‌ها در سازماندهی بادهای موسمی آسیا براساس مطالعه تصاویر ماهواره‌ای پی‌برده‌اند.

از طرف دیگر، وجود کوه‌ها در مسیر باد و تأثیر آن روی الگوی توزیع باد، منجر به خشکی و کمبود رطوبت در سمت دیگر خود می‌شود. در نتیجه پوشش‌های گیاهی متفاوت را در فواصل مکانی مختلف نسبت به اقیانوس ایجاد می‌کند (شکل2). بسیاری از رشته کوه‌های بلند در همسایگی سواحل قرار دارند (شکل3) و به صورت یک سد در مسیر بادهای اقیانوسی حامل رطوبت عمل می‌کنند. در نتیجه در سواحل بارش و در طرف مقابل آن کاهش رطوبت رخ می‌دهد. بندانگشتی|راست|تشکیل ابر و بارش درمجاورت نواحی کوهستانی بندانگشتی|چپ|شکل2: نمایش تاثیر کوه‌ها بر رطوبت و پوشش گیاهی یک ناحیه مکارم شیرازی در این باره می‌گوید: اين كوه‏‌ها كه سر به آسمان كشيده و ريشه‌‏هاى آن به يكديگر پيوسته است، از يك سو همچون زرهى زمين را در بر گرفته و آن را در برابر فشار داخلى و فشارهاى ناشى از جزر و مد خارجى حفظ مى‌‏كند، و از سوى ديگر جلو اصطكاك قشر هوا را با زمين مى‌‏گيرد و پنجه در هوا انداخته و آن را با خود به گردش در مى‏‌آورد. از سوى سوم طوفان‌ها و بادهاى عظيم را كنترل مى‏‌كند و به اين ترتيب از جهات مختلف به اهل زمين آرامش مى‏‌بخشد. بندانگشتی|وسط|شکل3: توزیع کمربندهای کوهستانی در جهان در مجاورت سواحل نیز به يكى ديگر از بركات كوه‏ها اشاره كرده مى‏افزايد:" و آبى گوارا به شما نوشانديم" «وَ أَسْقَيْناكُمْ ماءً فُراتاً». آبى كه هم براى شما گوارا و مايه حيات است و هم براى حيوانات شما و زراعت‌ها و باغ‌هايتان.

درست است كه تمام آب‌هاى گوارا از باران است، ولى كوه‏‌ها مهمترين نقش را در آن ايفا مى‏‌كند، بسيارى از چشمه‌‏ها و قنات‌ها از كوه‌‏ها مى‌‏جوشد و سرچشمه بسيارى از نهرها و شط‌هاى عظيم از برف‌هاى متراكمى است كه بر قله‏‌هاى كوه‌‏ها مى‏‌نشيند و مهمترين ذخایر آبى انسان‌ها را تشكيل مى‏‌دهد. قله كوه‏‌ها به خاطر دورى از سطح زمين هميشه سرد است و مى‏‌تواند ذخایر برف را ساليان دراز در خود جاى دهد تا تدريجاً در پرتو آفتاب آب شود و به صورت نهرها جريان يابد.