User talk:M.Alizadeh.B

حکم "ایلاء" در قرآن با توجه به آیه ۲۲۶ سوره بقره

آیات ۲۲۱ تا ۲۴۲ سورۀ مبارکۀ بقره به مسائل شرعی و احکام مربوط به روابط زناشویی اختصاص یافته‌اند. اگرچه این قبیل احکام در دیگر سوره‌ها نیز آمده، اما در این آیات، احکام به صورت منسجم و واضح برای مردم بیان شده است.

«لِلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ ۖ فَإِنْ فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ» برای کسانی که سوگند یاد می‌کنند که از آمیزش با زنان خود دوری گزینند، چهار ماه مهلت است، چنانچه بازگشتند گناهی بر آنان نیست، زیرا خدا بسیار آمرزنده و مهربان است (بقره/ 226).

در دوران جاهلیت، زن در جامعه عرب جایگاه و منزلتی نداشت و مردان برای تحت فشار قرار دادن یا جدا شدن از همسر، از شیوه‌هایی ناپسند مانند ایلاء استفاده می‌کردند؛ بدین صورت که مرد با سوگند، از همبستر شدن با همسر خود خودداری می‌کرد و زن را در وضعیت بلاتکلیف و سختی نگه می‌داشت. این کار برای مردان مشکلی ایجاد نمی‌کرد، زیرا معمولاً همسران متعددی داشتند. آیه مذکور برای اصلاح این «سنت غلط و به نفع زنان» نازل شده است.

واژه «يُؤْلُونَ» از ریشه «ایلاء» به معنای سوگند خوردن است. همچنین کلمه «فَاءُوا» به معنای بازگشتن می‌باشد. جالب است که در زبان عربی «ظل» و «فیء» هر دو به معنای سایه‌اند؛ «ظل» به سایه‌ای گفته می‌شود که گسترش می‌یابد و «فیء» به سایه‌ای که بازمی‌گردد.

در اینجا این سؤال مطرح می‌شود که آیات ۲۲۴ و ۲۲۵ چه ارتباطی با موضوع «حرث و قسم» دارند؟ در حقیقت، این دو آیه مقدمه‌ای برای آیات بعدی‌ هستند و ذهن مخاطب را برای درک جایگاه قسم در شریعت آماده می‌سازند؛ به طوری که قسم خوردن صرفاً به عنوان عادتی زبانی نباشد. در آیات پیشین، خداوند بیان می‌فرماید: خداوند شما را بابت سوگندهای لغو مؤاخذه نمی‌کند، اما سوگندهایی که از دل برخاسته‌اند، مورد محاسبه قرار می‌گیرند؛ زیرا خداوند بسیار بخشنده و بردبار است. همچنین در آیه ۲۲۴ آمده است که براى نيكى كردن و پروا داشتن واصلاح بين مردم، خدا را دستاويز سوگندهاى خود قرار ندهيد. بنابراین، ابتدا موضوع قسم مطرح می‌شود و سپس آیه به مسئله ایلاء می‌پردازد. در واقع، این چهار ماه فرصتی است برای روشن شدن وضعیت زن و مرد و حفظ حقوق زن. اگر مرد از سوگند خود بازگردد، باید کفاره بدهد و خداوند نیز او را می‌آمرزد. اما اگر به سوگند خود پایبند ماند و بازنگشت، باید همسرش را طلاق دهد. نکته مهم این آیه آن است که این نوع قسم از جمله سوگندهایی است که باید شکسته شود و کفاره آن نیز پرداخت گردد.

در ادامه، خداوند در آیه بعد می‌فرماید: «وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» و اگر تصمیم به طلاق گرفتند، بی‌تردید خداوند شنوا و داناست. در این آیه، طلاق صراحتاً بیان شده است. تعبیر «عَزَمُوا» نه صرف تصمیم، بلکه اجرای صیغه طلاق را دربر دارد. یعنی مرد باید صیغه را جاری سازد و نه اینکه فقط در دل نیت طلاق داشته باشد. زنان طلاق داده شده تا سه طهر فرصت دارند.

ملیحه علیزاده بایگی